Fablab op elke school

Neil Gershenfeld heeft het erover dat Fablabs een ‘market of one’ bedienen. Het Fablab biedt de mogelijkheid, net zoals de computer en de printer die nu bieden, tot persoonlijke expressie. Hij geeft daarbij voorbeelden die hij is tegengekomen bij zijn studenten. Een kunstenares die een ‘screambody’ had gemaakt, waarin je schreeuwen kan bewaren om ze op een later tijdstip alsnog los te laten. Iemands anders had een web browser voor papagaaien gemaakt.

Met een Fablab kan je zelf dingen maken. Hartstikke leuk, maar waarom zou je? In de winkels is al meer te koop dan je ooit zou kunnen wensen. Waarom dan veel moeite doen voor iets wat toch de kwaliteit van iets uit de winkel niet kan overtreffen? Er is ongetwijfeld een grote groep mensen die wel zit te springen om de mogelijkheid zelf iets te maken. Zoals kunstenaars, uitvinders, knutselaars of bijvoorbeeld gehandicapten, die een uniek hulpstuk behoeven. Maar de grote massa, zit die er op te wachten? Moeilijk te zeggen. Hoewel de naaimachine al geruime tijd als desktop-apparaat op de markt is, is het niet zo, dat iedereen zijn eigen kleren maakt. Aan de andere kant werd, zoals Neil Gershenfeld opmerkt, ook van de computer lange tijd de mogelijkheden voor prive-gebruik onderschat.

Wat mij vooral aanspreekt in het Fablab concept in onze samenleving is de educatieve kant ervan. We zijn een beetje de feeling kwijtgeraakt met het productieproces. Producten zijn te ingewikkeld en te goedkoop geworden. Wie weet hoe zijn mobieltje werkt? Je mag zelfs blij zijn als je het ergens kan laten repareren als het kapot is, in de meeste gevallen wordt het gewoon weggegooid en een nieuwe aangeschaft. Werken met je handen zijn we een beetje aan het vergeten in Nederland. Kantoorwerk wordt zoveel hoger ingeschat qua status, dat op VMBO’s massaal voor de administratieve richting wordt gekozen, ook door allerlei mensen die misschien veel meer talent en plezier in een praktische richting hebben. Exacte vakken worden ook geschuwd binnen het onderwijs. Aio’s voor faculteiten wiskunde zijn haast niet meer te vinden binnen Nederland en die plaatsen worden vervuld door buitenlandse studenten. Dat lijkt mij niet goed voor Nederland, kennisland. Voor innovatie zijn dit broodnodige kennis en vaardigheden.

Dit is waar de Fablab kan helpen. Ik zou beginnen met het basisonderwijs. Hoe ontzettend leerzaam voor kinderen om een product van A tot Z te bedenken, ontwerpen en bouwen! Daarmee wordt volgens mij een deur geopend, waar ze hun leven lang plezier van hebben. Mijn dochter van vier bedenkt voortdurend knutselprojectjes. Ze gebruikt daarbij al het voorradige materiaal (papier, lijm, schaar, wc-rolletjes) en de haar bekende technieken (knippen, scheuren, plakken) om haar fantasie uit te drukken. Op school leert ze nieuwe technieken, zoals lezen en schrijven. Heel belangrijk en nuttig natuurlijk, maar waarom daar ophouden? Waarom haar niet meer technieken en materialen bieden? Ik heb als zesjarige een timmercursus gedaan. Het hoogtepunt was het maken van een vogelhuisje. Ik ben geen timmervrouw geworden, maar het besef dat je met wat hout, een hamer en spijkers een eind kan komen, heeft me al vele malen geholpen.

Vervolgens het middelbaar onderwijs. Een moeilijke leeftijd voor onderwijs qua motivatie. Vooral de motivatie voor exacte vakken neemt hier drastisch af. Volgens mij zou een FabLab de motivatie enorm kunnen verhogen. Bij het maken van een product is er sprake van Just in Time educatie, je leert wat je nodig hebt, omdat je het nodig hebt. Dit in tegenstelling tot Just in Case educatie, waarbij je veel leert in de hoop dat het nog eens nuttig zal blijken. Vooral die laatste vorm van educatie is juist voor tieners demotiverend. Toen ik een jaar of 11 was kregen wij een Commodore64 thuis. Ik heb mezelf toen Basic geleerd, om zelf spelletjes te kunnen programmeren. Niet door te beginnen met een abstract boek over wat computers doen, en hoe een computertaal in elkaar zit te lezen, maar door regel voor regel in te typen en te testen.

Ook in het Hoger Onderwijs kan ik mij nuttige toepassingen voor een Fablab voorstellen. Onderzoeksopstellingen bijvoorbeeld, handig als je daar zelf iets voor kan maken. Maar ook bij businessstudies, waar nu productontwikkeling gesimuleerd wordt, kan een casus met een werkelijk productieproces heel leerzaam zijn.

Misschien nog niet onmiddellijk een Fablab op elk bureau, maar dan toch wel een Fablab op elke school!

(dit artikel staat ook op http://www.fablab.nl where the future is being made today)